اختلال دوقطبی (Bipolar disorder)
اختلال دوقطبی که با نام افسردگی شيدایی نیز شناخته می شود یک وضعیت ناهنجار در سلامت روان و علم روان شناسی است که با دوره‌ها و نوسانات خلقی شدید همراه است. این اختلال خلق و خو، افکار و رفتار فرد به شدت تحت تاثیر قرار می دهد.
داشتن اختلال خلقی به این معناست که فرد ممکن است دچار فروپاشی روانی و افسرگی شود و هفته و ماها احساس سر خوشی یا یاس شدید کند. به دین معنا که فرد یا در حالت سرخوشی به سر می برد یا وارد فاز ناامیدی و افسردگی می شود.
هرکسی شاید این تغییرات فاز را در شرایطی تجربه کند اما نوع شدید و طولانی مدت آن این اختلال را به همراه دارد و در صورت عدم درمان تمامی ابعاد زدگی فرد را تحت شعاع قرار می دهد و حتی ممکن است با ایجاد مسمومیت فکری فرد را به سمت خودکشی سوق دهد.
از هر صد نفر احتمال دارد یک نفر مبتلا به این اختلال باشد گرچه بیشتر موارد دوقطبی در بزرگسالی رخ می دهد اما کودکان نیز از آن در امان نیستند. در مواردی فرد بدون اینکه متوجه شود از کودکی دچار این اختلال است.
انواع
دو نوع اصلی اختلال دوقطبی وجود دارد:
دوقطبی I و دو قطبی II.
طبق راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روان، اختلال دوقطبی I شامل دوره‌هایی از شیدایی شدید (Mania) و اغلب افسردگی است. اختلال دوقطبی II شامل حالتی از شیدایی خفیف که هیپومانیا (hypomania) نامیده می شود است.
علائم
علیرغم تفاوت عمده در مورد حالت شیدایی در دو نوع اختلال دوقطبی، اما شباهت های زیادی در علائم وجود دارد. دوران های افسردگی در اختلال دوقطبی I، یک دوره افسردگی اساسی (یک یا چند مورد) معمولا رخ می دهد، اما حتمی نیست.
اختلال دوقطبی II شامل یک یا چند دوره افسردگی اساسی است. هر دو اختلال ممکن است شامل دوره‌های اوتیمیا (euthymia) باشند، که اصطلاحی است که برای توصیف دوره‌هایی با ثبات عاطفی.
علائم رایجی که در یک دوره افسردگی اساسی رخ می دهد عبارتند از:
- بی خوابی یا پرخوابی
- گریه بی دلیل یا غیر قابل کنترل
- خستگی شدید
- از دست دادن علاقه به چیزهایی که بیمار در طول اوتیمیا از آنها لذت می برد
- افکار مکرر مرگ یا خودکشی
شیدایی (Mania) دوره های شیدایی حداقل هفت روز طول می کشد فردی که یک دوره شیدایی را تجربه می کند ممکن است موارد زیر را نیز تجربه کند:
- افزایش قابل توجه انرژی
- احساس سرخوشی
- توهم یا هذیان
- افزایش میل جنسی
- نیاز کمتر به خواب
در طول یک دوره شیدایی، افراد ممکن است رفتارهای بی پروا انجام دهند به عنوان مثال، خرید بیش از حد یا تصمیم گیری های تکانشی.
هیپومانیا (hypomania)
فردی که این دوره را تجربه می کند ممکن است علائم مشابهی را با علائم یک دوره شیدایی تجربه کند، اما عملکرد او دچار اختلال قابل توجهی نمی شود.
بسیاری از افرادی که هیپومانیا مرتبط با دوقطبی II را تجربه می کنند از افزایش انرژی و کاهش نیاز به خواب لذت می برند. اغلب یک دوره هیپومانیا به حدی نمی رسد که فرد نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد اما در حالتی که فرد شیدایی شدید (Mania) را تجربه می‌کند ممکن است نیاز به اقدامات اورژانسی باشد به‌ویژه اگر فرد برای دیگران یا خودش خطرناک باشد.
علل
در حالی که علت دقیق اختلال دوقطبی نامشخص است، اعتقاد بر این است که ژنتیک نقش اصلی را ایفا می کند. این نظریه تا حدی توسط مطالعاتی که روی دوقلوهایی که در یکی یا هر دو آنها تشخیص دوقطبی I داده شده، اثبات می شود.
در 40 درصد از دوقلوهای همسان (آنهایی که مجموعه ژن های یکسانی دارند)، هر دو دوقلو در مقایسه با کمتر از 10 درصد از دوقلوهای ناهمسان (همه ژن هایشان یکسان نیست) دارای اختلال دوقطبی بودند. سایر عوامل مؤثر عبارتند از ناهنجاری در مدار مغزی فرد، بی نظمی در انتقال دهنده های عصبی و عوامل محیطی مانند ضربه یا سوء استفاده در دوران کودکی.
تشخیص
هنگام تشخیص اختلال دوقطبی (صرف نظر از نوع آن)، پزشک سلامت روان باید سایر بیماری‌ها مانند اختلال اسکیزوافکتیو (Schizoaffective disorder)، اسکیزوفرنی (schizophrenia)، اختلال هذیانی (delusional disorder,)، اختلال اسکیزوفرنیفرم (schizophreniform disorder)، یا سایر طیف‌های اسکیزوفرنی مشخص یا نامشخص و سایر اختلالات روان‌پریشی که ممکن است علائم مشابهی داشته باشند را رد کند.
یک تشخیص آگاهانه احتمالاً شامل آزمایش‌های خاصی برای حذف سایر مشارکت‌های فیزیکی در علائم دوقطبی است. این آزمایشات ممکن است شامل آزمایش‌های تصویربرداری (CT اسکن یا MRI مغز)، الکتروانسفالوگرام (EEG) و یک نمونه کامل از آزمایش‌های تشخیصی خون باشد.
یک پزشک نیز از شما سوالاتی می پرسد، و شما باید تمام تلاش خود را برای همکاری با او انجام دهد و در پاسخ به سوالات صادق باشید تا به یک برنامه درمانی مناسب دست یابید.
درمان اختلال دوقطبی I بسیار فردی است و بر اساس انواع و شدت علائمی است که خود فرد تجربه می کند. در طی روند درمانی از دارو های تثبیت کننده خلق و خو، مانند لیتیوم و داروهای ضد تشنج برای تثبیت نوسانات خلقی و داروهای ضد روان پریشی برای کنترل علائم روان پریشی مانند هذیان و توهم و… استفاده می شود.
داروهای ضد افسردگی (معمولاً کمتر تجویز می شوند زیرا می توانند باعث ایجاد یک دوره شیدایی شوند) در موارد شدیدتر، درمان تشنج الکتریکی (ECT) ممکن است برای کمک به تسکین حالت شیدایی یا افسردگی شدید استفاده شود.
از آنجایی که هیپومانیا در دوقطبی II شدیدتر از شیدایی است که در اختلال دوقطبی I رخ می دهد، دوقطبی II اغلب به عنوان خفیف تر از دوقطبی I توصیف می شود .گرچه افراد مبتلا به دوقطبی I می توانند علائم جدی تری در طول شیدایی داشته باشند، اما هیپومانیا هنوز یک بیماری مهم است که می تواند عواقب جدی بر زندگی فرد داشته باشد بنابراین باید به درستی مورد توجه قرار گیرد.
علاوه بر این، تحقیقات نشان می دهد که اختلال دوقطبی II تحت سلطه دوره های طولانی تر و شدیدتر افسردگی است.
مقابله
مانند بسیاری از شرایط سلامت روان، اختلال دوقطبی با انگ خاصی در جامعه همراه است، که ممکن است کنار آمدن با این وضعیت را برای شما یا یکی از نزدیکانتان دشوارتر کند. اما بدانید که انگ اغلب به دلیل عدم آگاهی ایجاد می شود. بهترین راه برای مقابله با این وضعیت این است که با افراد دیگری که آن را تجربه می کنند ارتباط برقرار کنید و از افراد متخصص کمک حرفه ای بگیرید.
اختلال دوقطبی در کودکان
اختلال دوقطبی می تواند در کودکان در هر سنی رخ دهد به همین سبب والدین باید از علائم منحصر به فرد این بیماری آگاه باشند و به عملکرد کودک، احساسات و هرگونه سابقه خانوادگی این اختلال توجه کنند. با تشخیص به موقع، یک برنامه درمانی برای مدیریت علائم می تواند کمک کننده باشد.
اختلال دوقطبی یک اختلال پیچیده است. اگر نگران این هستید که شما یا یکی از عزیزانتان علائم دوقطبی را دارید، برای ارزیابی مناسب به دنبال مراقبت های پزشکی باشید. اگرچه اختلال دوقطبی قابل درمان نیست، اما با دارو و حمایت مناسب قابل کنترل است و می توان علائم را تا حدی مدیریت کرد که کیفیت زندگی فرد را به مخاطره نندازد.
